4 năm sau cuộc xung đột lớn nhất trong khu vực, Israel và Hamas lại một lần nữa đứng bên bờ vực chiến tranh ở Dải Gaza. Nhưng Hamas là ai và họ tìm được gì sau những cuộc tấn công bằng tên lửa vào các mục tiên Israel?
Hamas là ai?
Là một tổ chức chiến binh Hồi giáo chính thống hoạt động ở Bờ Tây và Dải Gaza. Hamas là từ viết tắt cho Harakat al-Muqawama al-Islamiyya (Phong trào Kháng chiến Hồi giáo). Trong tiếng Ảrập, Hamas có nghĩa là "nhiệt huyết", "lửa".
Hamas được biết đến nhiều hơn dưới vai trò là một phong trào quân sự, nhưng trên thực tế, họ còn hoạt động trên nhiều lĩnh vực như tôn giáo, chính trị và an ninh. Họ thực hiện nhiều chương trình phúc lợi xã hội ở các trường học, bệnh viện và các tổ chức tôn giáo.
Lực lượng quân đội của tổ chức này có hơn 1.000 chiến binh và hàng ngàn những người ủng hộ và tình nguyện viên.
Lãnh đạo Fatah, Hamas gặp nhau tại Gaza ngày 29/5.
Mục tiêu của Hamas là gì?
Mục tiêu cao nhất của họ là tiêu diệt Nhà nước Israel và xây dựng các chuẩn mực hồi giáo Allah trên toàn lãnh thổ Palestine với khẩu hiệu: "Giương cao ngọn cờ đức Allah trên mỗi một tấc đất của Palestine".
Thủ lĩnh chính trị của Hamas Khaled Meshaal trước đó đã đưa ra tuyên bố: “Hamas sẽ luôn hỗ trợ nhà nước Palestine”.
Việc Hamas không công nhận Nhà nước Israel là một trong những lí do tại sao họ bị loại trừ khỏi các cuộc đàm phán hòa bình. Năm 1993, họ kịch liệt phản đối việc Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) kí kết Hiệp định Hòa bình Oslo với Chính phủ Israel.
Phát ngôn viên của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Mark Regev đã nói: "Hamas là kẻ thù của hòa bình. Mục đích của họ là phá hủy Nhà nước Israel. Với họ, bất cứ người Palestinenào có ý định đàm phán hòa bình với Israel đều là kẻ thù".
Tuy nhiên, các thành viên của Hamas nhấn mạnh rằng, họ chỉ cố gắng giải phóng các vùng lãnh thổ Palestine đang bị người Israel chiếm đóng.
Cái chết của Ahmed al-Jaabari lãnh đạo lực lượng vũ trang Hamas sau một cuộc không kích của quân đội Israel như thổi lên sự căm hờn trong hàng ngũ lực lượng Hamas và chính những người dân ở Gaza. Hamas đưa ra cảnh báo rằng "Sự chiếm đóng của Israel đã mở ra một cánh cửa địa ngục".
Người dân ở Gaza vui mừng vì Fatah và Hamas chấm dứt chia rẽ.
Hoàn cảnh ra đời
Phong trào Hồi giáo Sunni Vũ trang Hamas được thành lập ngày 14/12/1987 dưới sự lãnh đạo của Sheikh Ahmed Yassin - vị lãnh tụ tinh thần của Hamas và là người có ảnh hưởng lớn đến tổ chức và nhân dân Palestin cũng như những tín đồ hồi giáo. Sự ra đời của Hamas được coi như một thay thế cho PLO. Ông Yassin và các nhà hoạt động khác có quan hệ với Tổ chức Anh em Hồi giáo (Muslim Brotherhood), tổ chức đối lập chính trị lớn nhất ở nhiều nước Ảrập, đã tạo ra một mạng lưới các tổ chức từ thiện, trường học và trạm y tế ở Bờ Tây của Jordan và Gaza trong thập niên những năm 1960, 1970 và 1980.
Một năm sau đó, năm 1988, Hamas công bố Hiến chương hoạt động. Hiến chương này là sự kết hợp chủ nghĩa dân tộc Palestine với chủ nghĩa trào lưu chính thống Hồi giáo với quyết tâm tiêu diệt Israel; thay thế thẩm quyền Palestine (PA) bằng nhà nước Hồi giáo ở Bờ Tây và Gaza.
Vào năm tiếp theo, thủ lĩnh Yassin bị bắt và bị tòa án Israel kết án với tội danh "Tổ chức bắt cóc và giết hại 2 lính Israel". Năm 1997 ông được trả tự do. Năm 2004, ông bị thiệt mạng trong 1 cuộc không kích của Israel.
Từ đó, Hamas bắt đầu thực hiện những vụ đánh bom tự sát vào các mục tiêu dân sự và quân sự của Israel vào giữa những năm 90. Theo số liệu của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, tính từ năm 1993, Hamas đã sát hại hơn 500 người trong hơn 350 vụ tấn công khủng bố.
Trưởng đoàn đàm phán của Fatah - Azzam al-Ahmed (phải) với lãnh đạo Hamas - Mussa Abu Marzuq tại Cairo (Ai Cập)
Vai trò của Hamas tại Gaza
Hamas xây dựng trường học, bệnh viện, các tổ chức tôn giáo, nhà ăn và trại trẻ mồ côi ở Bờ Tây và Gaza và họ chịu trách nhiệm trong chương trình hỗ trợ hiệu quả xã hội trong các khu vực trong lãnh thổ. Việc này trực tiếp giúp họ có tiếng hơn trong những người Palestine.
Sau khi tẩy chay bầu cử trong nhiều năm, Hamas lần đầu tiên tham gia bầu cử quốc hộiPalestine năm 2006. Dưới tên Đảng Cải cách, Hamas đã dành chiến thắng vang dội, chiếm đa số ghế trong Hội đồng Lập pháp Palestine.
Thủ lĩnh Hamas Ismail Haniya được bổ nhiệm làm Thủ tướng Palestine. Nhưng chỉ 1 năm sau đó ông này đã bị sa thải khi chủ tịch PA Mahmoud Abbas giải tán chính phủ. Tuy nhiên, ông Haniya đã bác bỏ hành động này của ông Abbas và trên thực thế, ông vẫn tiếp tục giữ vai trò thủ lĩnh chính trị ở Gaza.
Lực lượng Quốc phòng Israel đưa ra cáo buộc Hamas đã biến Gaza thành một “căn cứ chiến lược” cho Iran, buộc người Israel phải sống dưới những điều kiện “không thể chịu đựng nổi".
Ngoài ra, Israel cũng cáo buộc Hamas đã sử dụng người dân ở Gaza như những "lá chắn sống", sử dụng trường học và bệnh viện trong khu vực làm vỏ bọc để thực hiện lắp đặt trang thiết bị quân sự. Ông Mark Regev cho hay: "Họ ngụy trang hạ tầng cơ sở quân sự trong khu vực dân sự".
Nguồn tài trợ của Hamas
Theo Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, ngân sách hàng năm của Hamas là 70 triệu USD. Phần lớn những nguồn hỗ trợ tài chính của tổ chức này đều xuất phát từ những người Palestine ở nước ngoài, các nhà tài trợ tư nhân ở Trung Đông và các tổ chức từ thiện Hồi giáo phương Tây.
Ngoài ra, họ cũng nhận được sự hỗ trợ đáng kể về kinh tế cũng như vũ khí từ phía Iran. Thêm vào đó, kể từ khi họ chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2006 và nắm được vị trí chính quyền, nên họ có thể sử dụng nguồn tài chính công.
Hamas còn nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ dân chúng tại Gaza nhờ vào chương trình phúc lợi xã hội và tỏ ra ít tham nhũng.
Cộng đồng quốc tế nói gì?
Hamas luôn bị xem là một tổ chức khủng bố đối với Mỹ, Israel và Liên minh châu Âu EU.
Sau cuộc xung đột ở Dải Gaza năm 2008 và 2009, trong đó đã làm thiệt mạng hơn 1.400 người, báo cáo Goldstone của Liên Hiệp Quốc chỉ ra rằng, những cuộc tấn công bằng tên lửa của tổ chức này có thể cấu thành tội ác chiến tranh và tội ác chống lại nhân loại.
Cũng theo báo cáo trên, lực lượng Israel cũng đã gây ra những lỗi tương tự trong cuộc xung đột.
Tổ chức Human Rights Watch đã cáo buộc chính quyền Hamas ở Gaza gây ra tội ác chiến tranh, vi phạm Luật Nhân đạo quốc tế và đã áp dụng những phương pháp tàn bạo và vô nhân đạo với tù nhân.
Mối quan hệ với Fatah
Al-Fatah, Tổ chức Cách mạng đầu tiên của nhân dân Palestine được thành lập năm 1958, hoạt động dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch PLO Yasser Arafat. Cũng giống như Hamas, Fatah đã nhiều lần khơi mào cho những cuộc tấn công chống lại Israel. Tuy nhiên, Fatah đã từng là một tổ chức của PLO trong những năm 1960 và vào năm 1993, họ đã công nhận quyền tồn tại của Israel.
Kết quả là, Fatah giành quyền kiểm soát Bờ Tây và được xem là một tổ chức "ôn hòa" hơn.
Trong khi Hamas bị xem là một tổ chức khủng bố thì Fatah lại nhận được sự hỗ trợ từ những nước phương Tây, trong đó có Mỹ.
Tháng 1/2006, bầu cử Hội đồng lập pháp Chính quyền Palestine với thắng lợi bất ngờ của Phong trào Hồi giáo Hamas (76/132 ghế), Fatah chỉ chiếm được 46 ghế. Mỹ, phương Tây và Israel gây sức ép đòi Hamas từ bỏ đấu tranh vũ trang, công nhận Nhà nước Do Thái và tôn trọng các thỏa thuận và Hiệp định đã ký với Israel nhưng Hamas vẫn giữ lập trường cứng rắn.
Chiến thắng của Hamas trong cuộc bầu cử đã gây ra cuộc đối đầu chính trị giữa họ và Fatah, để rồi nhanh chóng biến thành những cuộc đọ súng trên đường.
Đến tháng 5/2011, 2 bên đã ngồi lại cùng nhau kí thỏa thuận hòa giải vì 1 mục tiêu chung: Thành lập một nhà nước Palestine. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã gọi thỏa thuận này là: "Một đòn giáng vào sự hòa bình và một chiến thắng tuyệt vời cho chủ nghĩa khủng bố".
Xung đột với Israel
Ngày 9/6/2006, bãi biển Gaza xảy ra 1 vụ nổ làm 9 thường dân thiệt mạng. Hamas cho rằng việc này là do phía Israel làm nhưng phía Israel phủ nhận. Do đó, Hamas chấm dứt thỏa thuận ngừng bắn với Israel.
Ngày 25/6, Hamas tấn công lực lượng Israel, giết 2 binh sĩ và bắt giữ hạ sĩ Gilad Shalit.
Ngày 28/6, Israel trả đòn vào Gaza để giải thoát tù binh. Không quân Israel oanh tạc một số cơ quan của Palestine như Bộ Nội vụ, Văn phòng của Thủ tướng Ismail Haniya.
Ngày 29/6, Israel bắt giữ 64 viên chức Palestine. Trong số đó có 8 Bộ trưởng, 20 Dân biểu trong Quốc hội, cùng một số viên chức các hội đồng dân cử địa phương, Thị trưởng và Phó thị trưởng của Qalqilyah.
Ngày 6/8, Israel bắt giữ Chủ tịch Quốc hội Aziz Dweik tại nhà riêng ở Bờ Tây.
Đến ngày 20/5/2012, Hamas và Fatah đã ký thỏa thuận cho phép Tổng thống Palestin Mahmoud Abbas thành lập chính phủ lam thời và thống nhất về thời gian biểu thực thi thỏa thuận chia sẻ quyền lực được ký hồi tháng 2 và do Qatar làm trung gian.
Ngày 19/11/2012, hai phe đối lập này đã quyết định chấm dứt giao tranh. Đây là một động thái thể hiện tình đoàn kết tại Bờ Tây giữa lúc chiến sự tại Dải Gaza đã làm thiệt mạng ít nhất 109 người.
